न्युझिलंडने गाईच्या ढेकरवर लागणार टॅक्स हटवला! शेतकऱ्यांना का भरावा लागायचा कर? जाणून घ्या

New Zealand removed burp tax: ढेकर येणे ही शरीरात होणारी एक सामान्य क्रिया आहे. अन्न नीट पचले नाही तर तोंडातून ढेकर येते. माणसांप्रमाणेच गायीदेखील ढेकर देतात. पण  न्यूझीलंड देशात गाईंच्या ढेकरवर वेगळा कर भरण्याचा नियम होता. पण तेथील सरकारने नुकतेच गायींच्या दंशावरील कर हटविण्याची घोषणा केली आहे. न्यूझीलंडमध्ये 'ढेकर टॅक्स'ची गरज का पडली? असा प्रश्न लोकांच्या मनात आहे. गाईच्या ढेकरचा पर्यावरणाशी काय संबंध आहे ते जाणून घेऊया.

ऑक्टोबर 2022 मध्ये तत्कालीन पंतप्रधान जॅसिंडा आर्डर्न यांच्या सरकारने प्राण्यांच्या ढेकरवर कर आणला होता. ही योजना 2025 पासून लागू करण्यात येणार होती. याअंतर्गत जनावरांनी ढेकर देणे, त्यांच्यापासून उत्सर्जित होणारा मिथेन वायू आणि त्यांच्या मूत्रातून येणारा नायट्रस ऑक्साईड यावर शेतकऱ्यांना कर भरावा लागणार आहे. या करातून येणारा पैसा संशोधन आणि शेतकऱ्यांच्या भल्यासाठी वापरला जाईल, असे पंतप्रधान जॅसिंडा आर्डर्न यांनी सांगितले होते.

माणसांप्रमाणेच गायींनाही पोटात गॅसची समस्या असते. पण त्यांच्या ढेकरमधून हानिकारक वायू बाहेर पडतात. एखाद्या कारमधून सोडल्या गेलेल्या हानिकारक वायूपेक्षाही हे हानिकारक असल्याचे म्हटले जाते. 

गायीच्या पोटात मिथेन नावाचा हरितगृह वायू तयार होतो, जो पृथ्वीसाठी समस्या मानला जातो. हरितगृह वायू असे आहेत जे सूर्याची उष्णता शोषून घेतात आणि पृथ्वीला उष्णता देतात.

जगातील 14.5 टक्के हरितगृह वायू उत्सर्जनासाठी पशुधन, प्रामुख्याने गायी जबाबदार असल्याचे म्हटले जाते. गायी, मेंढ्या आणि शेळ्यांसारखे पाळीव प्राणी 90 दशलक्ष टन मिथेन वायू उत्सर्जित करतात. हे त्यांच्या पचनसंस्थेमुळे होते.

गायींच्या ढेकरमध्ये 'एंटेरिक किण्वन' नावाच्या प्रक्रियेद्वारे मिथेन तयार होते. आतड्यांसंबंधी किण्वन ही एक पचन प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये साखर साध्या रेणूंमध्ये मोडली जाते. ज्यामुळे ती रक्तप्रवाहात विरघळते. 

या प्रक्रियेत गाईच्या मोठ्या आतड्यातही थोड्या प्रमाणात मिथेनची निर्मिती होते. ती जेव्हा कधी फुटते तेव्हा तिच्या शरीरातून मिथेन वायू बाहेर पडतो आणि वातावरणात पोहोचतो. नासाच्या अहवालात यासंदर्भात माहिती देण्यात आली आहे. दुग्धशाळेतील एक गाय दरवर्षी 80 ते 120 किलो मिथेन ढेकर देते. तर एक फॅमिली कार वर्षभरात तेवढ्याच प्रमाणात कार्बन उत्सर्जित करते, असेही अहवालात म्हटले आहे. 

न्यूझीलंडने 2050 पर्यंत हरितगृह वायू उत्सर्जन कमी करण्याचे आणि देशाला कार्बन न्यूट्रल करण्याचे आश्वासन दिले आहे. 2030 पर्यंत शेतातील प्राण्यांपासून मिथेन उत्सर्जन 10 टक्के आणि 2050 पर्यंत 47 टक्क्यांनी कमी करण्याचा या योजनेत समावेश आहे. 

एका आकडेवारीनुसार, न्यूझीलंडच्या एकूण हरितगृह वायू उत्सर्जनांपैकी निम्मा हा कृषी क्षेत्रातून येतो. देशाची लोकसंख्या केवळ 50 लाख आहे, तर दुभत्या जनावरांची संख्या 1 कोटी आणि मेंढ्यांची संख्या 26 कोटी आहे.या गोष्टी लक्षात घेऊन न्यूझीलंड सरकारचा वादग्रस्त 'ढेकर टॅक्स' तयार करण्यात आला होता.

जगातील हा अशा प्रकारचा पहिला कर होता. मात्र आता ही योजना गुंडाळण्यात आली आहे. न्यूझीलंडमधील नॅशनल पार्टीच्या नेतृत्वाखालील आघाडी सरकारने शेतकऱ्यांसाठी हा मोठा निर्णय घेतला आहे. उत्पादन किंवा निर्यात कमी न करता तंत्रज्ञानाद्वारे उत्सर्जन कमी करण्यासाठी सरकार शेतकऱ्यांना मदत करेल असे कृषीमंत्र्यांनी सांगितले.