अहिंसेच्या तत्त्वाचे महत्त्व सांगणारे, भगवान महावीर यांचे सिद्धांत.. का साजरी करतात महावीर जयंती

हिंदू पंचांगानुसार दरवर्षी चैत्र महिन्यातील शुक्ल पक्षाच्या त्रयोदशी तिथीला जैन धर्माचे चोवीसावे तीर्थंकर भगवान महावीर यांचा जन्मोत्सव साजरा केला जातो. जैन धर्माचे अनुयायी 21 एप्रिल रोजी महावीर जयंती हा उत्सव साजरा करतात. भगवान महावीर यांना वर्धमान, वीर, अतिवीर आणि सन्मती असे देखील म्हटले जाते. भगवान महावीर यांनी संपूर्ण समाजाला सत्य आणि अहिंसेचा मार्ग दाखवला. 

कोण होते भगवान महावीर ?

भगवान महावीर हे जैन धर्माचे 24 वे आणि शेवटचे तीर्थंकर होते. त्याचा जन्म इ.स.पू. 599 मानला जातो. त्यांचे वडील राजा सिद्धार्थ आणि आई राणी त्रिशला असून बालपणात त्यांचे नाव वर्धमान होते.

तीर्थंकर कोणाला म्हणतात?

जैन धर्मातील तीर्थंकर म्हणजे त्या 24 दैवी महापुरुषांचा उल्लेख आहे. ज्यांनी त्यांच्या तपश्चर्येने आत्मज्ञान प्राप्त केले आणि त्यांच्या इंद्रियांवर आणि भावनांवर पूर्णपणे विजय मिळवला.

यामुळे कपडे परीधान करत नाही

त्यांच्या तपश्चर्येदरम्यान, भगवान महावीरांनी दिगंबरा राहणे स्वीकारले, दिगंबरा ऋषी आकाशाला आपले वस्त्र मानतात आणि म्हणून कपडे घालत नाहीत. वस्त्र हे दुर्गुण झाकण्यासाठी असतात अशी जैनांची धारणा आहे आणि दुर्गुणांच्या पलीकडे असलेल्या ऋषींना वस्त्रांची गरज का आहे.

असे मिळाले ज्ञान

भगवान महावीरांची पहिली तीस वर्षे राजवैभव आणि ऐशोआरामाच्या दलदलीतील कमळासारखी होती. त्यानंतर बारा वर्षे घनदाट जंगलात मंगल साधना आणि आत्मजागरण करण्यात ते इतके मग्न झाले की त्यांच्या अंगावरील वस्त्रे गळून पडू लागली. भगवान महावीरांच्या बारा वर्षांच्या मूक तपश्चर्येनंतर त्यांना 'केवलज्ञान' प्राप्त झाले. केवलज्ञान प्राप्त केल्यानंतर तीस वर्षे महावीरांनी लोककल्याणासाठी साधू-साध्वी, श्रावक-श्राविका अशी चार तीर्थक्षेत्रे निर्माण केली.

महावीरांची तत्त्वे

भगवान महावीरांचा स्वधर्म जगातील प्रत्येक जीवासाठी सारखाच होता. ते म्हणाले की, आपण स्वतःला जे आवडते तेच वागणे आणि विचार इतरांप्रती असले पाहिजेत. 'जगा आणि जगू द्या' हे त्यांचे तत्त्व आहे. त्यांनी या जगाला मुक्तीचा संदेश तर दिलाच, पण मोक्षाचा सोपा आणि खरा मार्गही दाखवला. अध्यात्मिक आणि शाश्वत आनंद मिळविण्यासाठी त्यांनी सत्य, अहिंसा, अहंकार, अपमान आणि ब्रह्मचर्य अशी पाच मूलभूत तत्त्वेही सांगितली. ही तत्त्वे आपल्या जीवनात अंमलात आणून महावीरांना 'जिन' म्हटले गेले. ज्याने वासना, तृष्णा, इंद्रिये आणि भेदावर मात केली आहे, तोच 'जैन' आहे.

डोळ्यात हिंसा

भगवान महावीरांनी आपल्या इंद्रियांवर विजय मिळवला आणि त्यांना जितेंद्र म्हटले. त्यांनी केवळ शरीराला वेदना देणे ही हिंसाच नाही तर विचार, शब्द आणि कृतीतून एखाद्याला दुखापत करणे ही त्यांच्या मते हिंसा आहे.

सर्वांना क्षमा करणे

भगवान महावीर क्षमा बद्दल म्हणतात, 'मी सर्व प्राणिमात्रांकडून क्षमा मागतो. जगातील सर्व प्राणिमात्रांबद्दल माझ्या मनात मैत्रीची भावना आहे. माझे कोणाशीही वैर नाही. मी खऱ्या मनाने धर्मात स्वतःला स्थापित केले आहे. मी माझ्या सर्व गुन्ह्यांसाठी सर्व प्राणिमात्रांकडून क्षमा मागतो. सर्व प्राणिमात्रांनी माझ्यावर केलेले अपराध मी क्षमा करतो.