Cyber Crime: ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ Cyber Crime ਰਾਹੀ ਠੱਗੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਲੋਕ, ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ

Cyber Crime: ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਇਮ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਹੋ? ਜੇਕਰ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਹ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ ਪਰ ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਸਾਈਬਰ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਇਮ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹਰ ਗਤੀਵਿਧੀ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਇਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਧੂੜ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੀ ਭੰਬਲਭੂਸੇ ਵਿੱਚ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਾਂਗੇ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਅਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹਨ ਪਰ ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ ਇਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ

• ਹੈਕਿੰਗ: ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਜਾਂ ਨੈੱਟਵਰਕ ਵਿੱਚ ਅਣਅਧਿਕਾਰਤ ਐਂਟਰੀ।

• ਡਾਟਾ ਚੋਰੀ: ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਚੋਰੀ ਕਰਨਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ ਨੰਬਰ ਜਾਂ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ।

• ਫਿਸ਼ਿੰਗ: ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇ ਕੇ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਈਮੇਲ ਜਾਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਰਾਹੀਂ।

• ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ: ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇ ਕੇ ਪੈਸੇ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕੀਮਤੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ।

• ਸਾਈਬਰ ਅਪਮਾਨ: ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਕਰਨ ਜਾਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇੰਟਰਨੈਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ।

• ਸਾਈਬਰਸਟਾਕਿੰਗ: ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਅਨੁਸਰਣ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨਾ।

ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕੁਝ ਉਪਾਅ:

ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਖਾਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਥਿਰ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪਾਸਵਰਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਔਨਲਾਈਨ ਖਾਤਿਆਂ ਲਈ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਪਾਸਵਰਡਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਔਨਲਾਈਨ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਨਾ ਵੰਡੋ। ਅਣਅਧਿਕਾਰਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਅੱਪਡੇਟ ਕੀਤੇ ਬ੍ਰਾਊਜ਼ਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ, ਅਤੇ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨਾਂ ਜਾਂ ਪਲੱਗਇਨਾਂ 'ਤੇ ਸਵਿਚ ਕਰੋ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਔਨਲਾਈਨ ਖਤਰਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਆਨਲਾਈਨ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ?

ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਈਮੇਲਾਂ ਅਤੇ ਜਾਅਲੀ ਸਾਈਟਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਚੌਕਸ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਫਿਸ਼ਿੰਗ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਸਕੋ। ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਨਵੀਨਤਮ ਸੁਰੱਖਿਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਰੇ ਸੌਫਟਵੇਅਰ, ਐਂਟੀਵਾਇਰਸ ਅਤੇ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਅਪਡੇਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਆਨਲਾਈਨ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਦੇ ਪਾਗਲ ਹੋ ਤਾਂ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਾਈਟਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਆਨਲਾਈਨ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਕਰੋ ਕਿ ਸਾਈਟ ਦਾ URL "https://" ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਜਨਤਕ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵਾਈਫਾਈ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ

ਜਨਤਕ WiFi ਨੈੱਟਵਰਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚੋ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ ਇੱਕ VPN ਜਾਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ। ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਐਂਟੀਵਾਇਰਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਾਈਬਰ ਖਤਰਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪਾਸਵਰਡਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਆਪਣੇ ਸਮਾਰਟਫ਼ੋਨ, ਲੈਪਟਾਪ ਅਤੇ ਹੋਰ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਨੂੰ ਅਜਨਬੀਆਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਨਾ ਪਾ ਕੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖੋ।

ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ

ਆਪਣੇ ਸਥਾਨਕ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰੋ। ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਪੋਰਟਲ (https://cybercrime.gov.in/) 'ਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰੋ। ਭਾਰਤੀ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਕੋਆਰਡੀਨੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ (I4C) ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ। ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਧਾਉਣਾ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।

ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਉਸਦੀ ਉਮਰ, ਲਿੰਗ ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਰੁਤਬਾ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ। ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਦੇ ਪੀੜਤ ਅਕਸਰ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਅਤੇ ਅਪਮਾਨਿਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਵਧਾਨ ਅਤੇ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜ਼ੀ ਮੀਡੀਆ ਉਮੀਦ ਕਰਦ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰੇਗੀ।