મારો ટેક્સ દેશની પ્રગતિ માટે છે, મફતમાં વહેંચવા માટે નહીં: સોશિયલ મીડિયા પર કેમ વેગ પકડી રહ્યો છે આ ટ્રેન્ડ?

તાજેતરમાં જ લોકસભાની ચૂંટણી યોજાઈ હતી. પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં સતત ત્રીજી વખત NDA ની સરકાર બની. આ વખતે ભાજપ પોતાના દમ પર 272નો બહુમતીનો આંકડો હાંસલ કરી શક્યો ન હતો અને 240 બેઠકો પર જ સિમિત રહી ગયો હતો. એનડીએના બે મુખ્ય ઘટક તેલુગુ દેશમ પાર્ટી (TDP) અને જનતા દળ (JDU) છે. ચૂંટણી પહેલા આ પાર્ટીઓએ મેનિફેસ્ટો પણ બહાર પાડ્યા હતા, જેમાં તેમણે ઘણી મફત યોજનાઓનું વચન આપ્યું હતું, જેને પૂર્ણ કરવા પર વાર્ષિક કરોડો રૂપિયાનો ખર્ચ થશે. તમને એ પણ જણાવી દઈએ કે લોકસભા ચૂંટણીની સાથે જ આંધ્રપ્રદેશમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ યોજાઈ હતી, જેમાં ભાજપ અને જનસેના પાર્ટીના ટીડીપીના નેતૃત્વવાળી ગઠબંધન જંગી જીત સાથે સત્તામાં પરત ફર્યા હતા. આ વિધાનસભા ચૂંટણી માટે એનડીએ દ્વારા સંયુક્ત ઢંઢેરો બહાર પાડવામાં આવ્યો હતો, જેમાં ઘણી બધી મફત વસ્તુઓની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી.

સરકાર ચલાવવાની જવાબદારી સંભાળતા પક્ષકારોની મહત્વની જવાબદારી છે કે તેઓ કરદાતાઓના પૈસા દેશના વિકાસ માટે રોકે તેને મફતમાં વહેંચવા માટે ખર્ચ ન કરે. ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP)એ લોકસભા ચૂંટણી પહેલા તેના 'સંકલ્પ-પત્ર'માં મફત અનાજ યોજનાથી લઈને મફત વીજળી યોજના સુધીના ઘણા વચનો આપ્યા હતા.

ભાજપના મેનિફેસ્ટોમાં શું મફત છે?
વર્તમાન લોકસભાની સૌથી મોટી પાર્ટી ભાજપે તેના સંકલ્પ પત્ર (ચૂંટણી ઢંઢેરા)માં ઘણી મોટી જાહેરાતો કરી છે, જેમાં મફત યોજનાઓનો પણ સમાવેશ થાય છે. ભાજપે આગામી 5 વર્ષ સુધી મફત રાશન યોજના ચાલુ રાખવાની જાહેરાત કરી છે. આ યોજના વર્ષ 2020 માં કોરોના મહામારી દરમિયાન શરૂ કરવામાં આવી હતી. આયુષ્માન ભારત યોજના હેઠળ, મફત સારવારનો વ્યાપ વધારીને રૂ. 5 લાખ કરવાનો અને જન ઔષધિ કેન્દ્રો પર 80 ટકા ડિસ્કાઉન્ટ પર દવાઓ આપવાનું વચન છે. ઉપરાંત, 70 વર્ષથી વધુ ઉંમરના દરેક વૃદ્ધ, ગરીબ, મધ્યમ વર્ગ કે ઉચ્ચ મધ્યમ વર્ગને 5 લાખ રૂપિયા સુધીની મફત સારવારની સુવિધા મળશે.

ઉજ્જવલા યોજના હેઠળ હવે દરેક ઘરમાં પાઈપ દ્વારા સસ્તો રાંધણ ગેસ પહોંચાડવામાં આવશે. 3 કરોડ પરિવારોને કાયમી ઘર આપવામાં આવશે. આ સિવાય પીએમ સૂર્ય ઘર મફત વીજળી યોજનામાં એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે સોલાર દ્વારા 300 યુનિટ સુધી મફત વીજળી આપવામાં આવશે. અત્રે નોંધનીય છે કે આમાંની કેટલીક યોજનાઓને સામાજિક સુરક્ષાના દૃષ્ટિકોણથી જોઈ શકાય છે, પરંતુ ઘણી યોજનાઓ મફતને બદલે વ્યાજબી ભાવે ઉપલબ્ધ કરાવી શકાય છે.

આંધ્રમાં NDAના મેનિફેસ્ટોમાં શું મફત છે?
આંધ્રપ્રદેશ વિધાનસભા ચૂંટણી પહેલા એનડીએના મેનિફેસ્ટો પર નજર કરીએ તો તેમાં પણ ઘણી ફ્રી સ્કીમની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. ઉદાહરણ તરીકે, TDP, જનસેના અને બીજેપી ગઠબંધને બેરોજગાર યુવાનોને દર મહિને રૂ. 3000 ની આર્થિક સહાયનું વચન આપ્યું છે. NDAએ પોતાના મેનિફેસ્ટોનું નામ 'પ્રજા ગલમ' રાખ્યું છે.

NDAનો આ ઢંઢેરો ટીડીપીના 'સુપર સિક્સ' અને તેની પાર્ટીના 'સન્મુખ વ્યૂહમ'નું એકીકરણ છે. ટીડીપીની 'સુપર સિક્સ' જાહેરાતમાં મહિલાઓ માટે મફત બસ મુસાફરી, દરેક પરિવારને વાર્ષિક ત્રણ મફત એલપીજી સિલિન્ડર અને શાળાએ જતા દરેક બાળકને વાર્ષિક રૂ. 15,000 આપવાનું વચન આપવામાં આવ્યું છે.

હકીકતમાં, જ્યારે પણ આપણે સામાજિક સુરક્ષા વિશે વાત કરીએ છીએ, ત્યારે આપણે સામાન્ય રીતે તેની તુલના વિકસિત દેશો સાથે કરીએ છીએ, જ્યારે આપણે ભારતમાં કરદાતાઓની સંખ્યા જોઈએ તો, આ સંખ્યા લગભગ 1 ટકા છે. જ્યારે વિકસિત દેશોમાં તે 40 ટકા અથવા તેનાથી પણ વધુ છે.

મફત યોજનાઓ અંગે શું છે નિષ્ણાતોનો મત?
ગ્લોબલ ટેક્સપેયર્સ ટ્રસ્ટના ચેરમેન મનીષ ખેમકા કહે છે કે, દર વખતની જેમ આ લોકસભા ચૂંટણીમાં પણ સ્પષ્ટ છે કે ફ્રીબીઝ હવે રાષ્ટ્રીય રોગ અથવા મહામારીનું સ્વરૂપ લઈ રહી છે. લોકશાહીનો આ સૌથી મોટો ભ્રષ્ટાચાર છે જેને તાત્કાલિક રોકવાની જરૂર છે. સમયની સાથે રાજકીય પક્ષોએ પણ મફત જાહેરાત કરવાની રીત બદલી છે. અગાઉ ઉમેદવારો પોતાના ખિસ્સામાંથી પૈસા અને દારૂની વહેંચણી કરીને ચૂંટણી જીતવાનો પ્રયાસ કરતા હતા. આજકાલ, રાજકીય પક્ષો મહેનતુ કરદાતાઓની મહેનતની કમાણી કરીને સત્તા મેળવવાનો પ્રયાસ કરે છે. પક્ષો તેમના મેનિફેસ્ટોમાં મતદારોને તમામ પ્રકારના મફત પ્રલોભનોની વિધિવત જાહેરાત કરે છે.

તેમનું કહેવું છે કે, આ માટે બંધારણમાં સુધારો કરવો જોઈએ અને તમામ રાજકીય પક્ષો માટે સમાન અને જવાબદાર નિયમો અને નિયંત્રણો બનાવવા જોઈએ. જો સરકારી ખર્ચ સંસાધનોને અનુરૂપ હોય અને ગરીબોને મદદ કરે અને ઉત્પાદકતામાં વધારો કરે, તો તે સારું છે, અન્યથા મફત ભેટો સખત રીતે બંધ કરવી જોઈએ.

ખેમકા કહે છે, સામાન્ય રીતે આપણે સામાજિક સુરક્ષાની વાત કરીએ છીએ અને તેની તુલના વિકસિત દેશો સાથે કરીએ છીએ. પરંતુ, આમાં આપણે એક હકીકત પણ જોવી જોઈએ કે વિકસિત દેશોની સરખામણીમાં આપણા દેશમાં કરદાતાઓની સંખ્યા કેટલી છે. ભારતમાં પ્રત્યક્ષ કરદાતાઓની સંખ્યા લગભગ 1 ટકા છે. તેમાંથી અડધાથી વધુ ટેક્સ ફાઈલર્સ છે. બીજી તરફ અમેરિકાની વાત કરીએ તો ત્યાં પ્રત્યક્ષ કરદાતાઓની સંખ્યા લગભગ 40-50 ટકા છે.

મનીષ ખેમકા કેટલીક મફત ચૂંટણીની જાહેરાતનો ઉલ્લેખ કરતા કહે છે કે, અમે યુપીમાં યુવાનોને બેરોજગારી ભથ્થું અને મફત લેપટોપના વચન પર સરકાર બનતી જોઈ છે. તમિલનાડુમાં ફ્રીબીઝથી હતાશ થઈને, મદ્રાસ હાઈકોર્ટે એપ્રિલ 2021માં ત્યાંના નેતાઓ અને મતદારો પર આકરી ટિપ્પણી કરી હતી અને કહ્યું હતું કે "મફતની વસ્તુઓએ તમિલનાડુના લોકોને નકામા બનાવી દીધા છે". ન્યાયાધીશ એન કિરુબાકરન અને બી પુગલેન્થીએ રાજકારણના આ વલણ પર દુઃખ વ્યક્ત કર્યું અને કહ્યું કે આવી મફત ભેટોને પણ ભ્રષ્ટાચારની શ્રેણીમાં લાવવી જોઈએ કારણ કે તે મતદારોને પ્રભાવિત કરીને ચૂંટણીની પવિત્રતાનું ઉલ્લંઘન કરે છે.

નોંધનીય છે કે આઝાદીના 75 વર્ષ પછી પણ ભારતના લગભગ 98 ટકા નાગરિકોનો ડાયરેક્ટ ટેક્સ રેવન્યુમાં કોઈ ફાળો નથી. જ્યારે વિકસિત દેશોમાં, સામાન્ય રીતે 50 ટકાથી વધુ નાગરિકો આવકવેરો ચૂકવે છે.

મફત યોજનાઓ પર શું કહે છે ભૂતપૂર્વ નાણા સચિવ?
ભારત સરકારના ભૂતપૂર્વ નાણા સચિવ સુભાષ ચંદ્ર ગર્ગ કહે છે કે કેન્દ્ર સરકારના સ્તરે દેશના બજેટનો 50-60 ટકા ટેક્સમાંથી આવે છે અને બાકીનો ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ અને ટેક્સ સિવાયની આવકમાંથી આવે છે. સરકાર લગભગ 40 ટકા લોન લઈને ખર્ચ કરે છે. આશરે, કેન્દ્ર સરકારના બજેટના 50 ટકા કરદાતાઓ દ્વારા પ્રદાન કરવામાં આવે છે અને બાકીના 50 ટકા બિન-ટેક્સ આવકમાંથી આવે છે. તમામ ખર્ચ કરદાતાઓ ઉઠાવે છે, આ ખોટું છે. આપણે પબ્લિક ફાઇનાન્સની સિસ્ટમને સમજવી જોઈએ.

પબ્લિક ફાઇનાન્સ સિસ્ટમમાં, કરદાતાઓ પાસેથી જાહેર માલસામાન અને સેવાઓ જેમ કે સંરક્ષણ, કાયદો અને વ્યવસ્થા, આરોગ્ય શિક્ષણ વગેરે માટે કર લેવામાં આવે છે. એટલે કે, જાહેર નાણાં અને સેવાઓ માટેના નાણાં કરદાતાઓ પાસેથી લેવામાં આવે છે. પબ્લિક ફાઇનાન્સનો સિદ્ધાંત આ કહે છે. બદલામાં તેમને આ સુવિધાઓ મળે છે. તેથી, બધુ મફતમાં ખર્ચવામાં આવે છે તે વિચાર ખોટો છે.

સુભાષ ચંદ્ર ગર્ગ કહે છે, મફત એટલે કે મફત યોજનાઓ એ છે જે અયોગ્ય લોકોને લાભ આપે છે. એ ખોટું છે. ગરીબ કે બેરોજગાર કે મજૂરોને NREGA હેઠળ ચૂકવણી કરવી એ મફતની વાત નથી. પરંતુ જો સરકાર એવા લોકોને મફત વીજળી, પીએમ કિસાન, મફત ભોજન વગેરે જેવી સુવિધાઓ પૂરી પાડે છે જેઓ આ વસ્તુઓ પરવડે છે, તો તે મફત છે. જેમ કે પીએમ કિસાનમાં ઘણા એવા ખેડૂતો છે, જેમને આ સબસિડીની જરૂર નથી. તેવી જ રીતે, જે ખેડૂતો ગરીબ નથી તેઓને પણ 90 ટકા ખાતર સબસિડીનો લાભ મળી રહ્યો છે.

સામાન્ય રીતે કહીએ તો, મફત યોજનાઓ પરનો ખર્ચ લગભગ 4-5 લાખ કરોડ રૂપિયા છે. ભારત સરકારનું બજેટ 45 લાખ કરોડ રૂપિયા છે. તેથી તે 10 ટકાથી ઓછું છે. લગભગ રૂ. 25 લાખ કરોડ કરદાતાઓ પાસેથી આવે છે, જે મફત યોજનાઓના 20 ટકા કરતા પણ ઓછા છે. આવી સ્થિતિમાં, કરદાતાઓને એવી ગેરસમજ પણ છે કે તેમના મોટા ભાગના પૈસા મફત યોજનાઓમાં જાય છે. કરદાતાઓ ભારત સરકારના બજેટનો માત્ર 50 ટકા જ વધારો કરે છે. આ રીતે, મફત યોજનાઓનું બજેટ 15-20 ટકાથી વધુ નથી. પબ્લિક ફાઇનાન્સમાં તેને ક્યારેય વર્ગીકૃત કરવામાં આવતું નથી. તેથી આ પ્રકારનું અભિયાન યોગ્ય નથી.